آسیب وارد شده به رباط صلیبی قدامی (ACL) چیزی است که به محض وقوع آن را احساس می‌کنید؛ حتی گاهی صدای آن را می‌شنوید: صدایی کلیک مانند. به فاصله یک لحظه احساس می‌کنید زیر پایتان خالی شده است.
این اتفاق احتمالا به این معنی است که برای مدتی از میادین ورزشی دور خواهید بود و تا مدت‌ها در مسیر جراحی و بازتوانی خواهید بود. اگرچه بسیاری از ورزشکاران با این عارضه آشنایی دارند، اما شاید بیشتر آنها ندانند که در اکثر ورزشها، آسیب و پارگی رباط صلیبی قدامی به مراتب بیشتر برای خانم‌ها اتفاق می‌افتد.
چه چیزی باعث تفاوت قابل توجه جنسیتی در بروز این نوع عارضه می‌شود؟ محققان در بررسی این مسئله تئوری‌های متفاوتی ارائه می‌کنند، که بر مبنای تفاوت‌های ساختار بدنی و نوع حرکت در مردان و زنان است. این یافته‌ها می‌تواند مانع بروز این اتفاق برای شما شود و حتی باعث شود استفاده بهینه‌تری از قابلیت های بدنی خود در ورزش داشته باشید.
رباط صلیبی قدامی چگونه در ورزش دچار آسیب می‌شود؟
اکثر آسیب‌های ACL در دو نوع حرکت ورزشی متداول اتفاق می‌افتند: تغییر جهت ناگهانی و فرود. تغییر جهت ناگهانی عبارت است از یک قدم سریع برای شتاب در جهتی متفاوت. فرود، افتادن محکم بر روی پا بعد از برداشتن یک قدم یا پرش است. این دو حرکت علیرغم آن که به برخورد بین بازیکنان ارتباطی ندارند، زمینه‌ساز 70% جراحت‌های ACL هستند.
این دو حرکت منجر به تغییر شکل رباط صلیبی قدامی می‌شوند. در اثر تغییر جهت ناگهانی و فرود بر روی پا، قابلیت مقاومت ACL در برابر نیروهای خمش و چرخشی به خطر می‌افتد. اما این دو حرکت بخش اصلی اکثر ورزشها هستند؛ چرا جراحت‌های رباط صلیبی قدامی در خانم‌ها بیشتر به وقوع می‌پیوندد؟
چرا خانم‌ها بیشتر در معرض خطر هستند؟
برخی آمارها حاکی است خانم‌ها چهار تا شش برابر بیشتر از آقایان دچار این نوع سانحه می شوند. تئوری‌های متفاوتی در این زمینه ارائه شده است، از جمله:
- روش‌های متفاوت پرش و فرود در ورزشکاران: در انجام پرش و فرود، خانم‌ها بیشتر از آقایان متکی به ماهیچه چهارسر ران (واقع در ناحیه جلوی ران) هستند، در حالی که آقایان بیشتر از ماهیچه‌های همسترینگ (در پشت ران) استفاده می‌کنند. این تفاوت می‌تواند در فشار وارد به لیگامان‌های زانو تأثیر بسزایی داشته باشد. در ورزشکارانی که در فرود زانوهای خود را بیشتر از هم باز می‌کنند احتمال جراحت رباط صلیبی قدامی کمتر دیده می‌شود. بر اساس تحقیقات، خانم‌ها بیشتر از آقایان در حین فرود زانوها را نزدیک به هم نگه می‌دارند.
- به خستگی جسمانی بیشتر اهمیت بدهید: احتمال این که یک ورزشکار خسته نکات فنی را در فرود آمدن رعایت نکند بیشتر است. مخصوصاً زمانی که ورزشکار خسته در حین ورزش در آخرین لحظه تصمیم به تغییر جهت می‌گیرد.
- تفاوت های آناتومیک: برخی محققان علت تفاوت آماری را در تفاوت ساختار اسکلت بدن مردان و زنان می دانند. «شکاف بین کندیلی» (اینترکندیلار ناچ یا Intercondylar notch) شیاری است که محل چسبیدن رباط های صلیبی است و در مردان بزرگتر از زنان است. یکی از علل محدودیت حرکت ACL در زنان می‌تواند باریکتر بودن این فرورفتگی باشد. همچنین خانم‌ها لگن عریض تری نسبت به آقایان دارند که ممکن است باعث آسیب پذیری بیشتر رباط در حرکت هایی باشد که زانوها به هم نزدیکترند.
برای کاستن از خطر آسیب‌های ACL چه باید کرد؟
استفاده از برنامه‌های ورزشی تحت نظارت کارشناسان سلامت می‌تواند قدرت پا و تکنیک‌های فرود آمدن را بهبود بخشد. با انجام آموزش‌های صحیح، میزان وقوع این نوع آسیب در ورزشکاران رشته‌های والیبال، فوتبال و بسکتبال کاهش می‌یابد. این تکنیک‌ها همچنین می‌تواند باعث بالا رفتن بازدهی ورزشکار، افزایش میزان پرش عمودی، بهبود شتاب‌گیری و تغییر جهت دویدن در حین ورزش باشد.
همچنین توصیه عمومی برای پیشگیری از این نوع سوانح، تقویت ماهیچه‌های پشتیبانی‌کننده زانو است. بعلاوه حفظ و ارتقای انعطاف‌پذیری این ماهیچه‌ها (از جمله با انجام حرکات کششی بعد از تمرین ورزشی) از اهمیت بالایی برخوردار است.
